به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ حضرت زهرا (س) با اینکه عمر کوتاهی داشتند، اما نقش‌های متعددی در زندگی ایفا کردند، طوری که تاریخ زندگی این بانوی بزرگ برای ما و آیندگان درس زندگی است، آن هم نه صرفاً برای عصر خود بلکه الگویی جاویدان برای همه زمان‌هاست.
ابعاد فرهنگ فاطمی اعم از فردی، سیاسی، اجتماعی و عبادی دربرگیرنده همه نکات ضروری برای داشتن یک سبک زندگی سالم است، به گونه‌ای که مقام معظم رهبری حضرت زهرا (س) و حضرت علی (ع) و فرزندان گرامی‌شان را نمونه عالی یک خانواده اسلامی دانسته‌اند که الگوبرداری از همراهی، همدلی، اخلاص و مجاهدت آن بزرگواران می‌تواند جامعه اسلامی را به اوج برساند. از جمله این نقش‌ها نحوه رفتار با والدین، نقش همسری در بهترین شکل و نقش مادری به معنای راستین تربیتی است.
دختری که بهترین مادر برای پدرش بود
حضرت زهرا (س) هشت سال در مکه همراه پدر در اعتلا و پیشرفت اسلام کوشید و در برابر آزار کفار و مشرکان یار و مددکار پدر بزرگوارشان بود. در دره و شعب ابوطالب، سه سال در کنار پدر آن شرایط سخت را تحمل کرد و زمانی که مشرکان، پیامبر (ص) را آزار و اذیت می‌کردند، پیامبر (ص) را دلداری می‌داد و زخم‌های‌شان را مداوا می‌کرد، به همین خاطر پیامبر (ص) ایشان را «ام‌ابیها» (مادر پدرش) نامید.
رفتار حضرت زهرا (س) با پدر همیشه رفتاری سرشار و آمیخته از ادب، تواضع و فروتنی بود و رابطه بسیار عاطفی و سراسر محبت و صمیمیت مانع این احترام و تواضع نسبت به پیامبر (ص) نمی‌شد. یکی دیگر از موارد منحصربه‌فرد آن حضرت که هیچ یک از اولیا و اوصیا، حتی امامان و پیشوایان پاک اسلام این موهبت را نداشتند، بوسه پیامبر (ص) بر دستان فاطمه (س) بود، آن هم نه یک بار بلکه چندین بار و نه در یک جا بلکه در جا‌های مختلف.
روزی حضرت زهرا (س) خدمت رسول اکرم (ص) رسیدند، حضرت از او استقبال کردند، دست‌های او را بوسیدند و بعد هنگام خداحافظی بار دیگر دست‌های او را بوسیدند و او را بدرقه فرمودند. راوی گوید: عرض کردم،ای رسول خدا چنین کاری را درباره هیچ یک از شما ندیده‌ام. حضرت فرمودند: «من این کار را جز به فرمان خدا
انجام ندادم.»
مادر بزرگوار تمام شیعیان جهان
حضرت زهرا (س) مادر تمام شیعیان جهان است. رفتار حضرت برای تربیت فرزندان‌شان بسیار قابل تأمل است. سیره و رفتار ایشان با فرزندان سرمشقی مناسب برای تربیت صحیح فرزندان در دنیای امروز است.
ایشان به فرزندان‌شان احترامی شایسته می‌گذاشتند و همیشه در آموزش و تربیت دینی و اخلاقی فرزندان تلاش وافر داشتند. نمونه این احترام در حدیث شریف کساء قابل درک است.
حضرت زهرا (س) فرزندان خود را همیشه برای یادگیری و تعلیم و تزکیه آماده می‌کردند، به عنوان مثال به فرزندش حسن (ع) می‌فرمود: «به مسجد برو و آنچه را از پیامبر (ع) شنیدی فراگیر و نزد من بیا و برای من بازگو کن.»
ایشان با همه سختی‌های آن روزگار، اما شادی و خوشحالی را در بیت خود تسری می‌دادند و تا حدی بود که از بازی با کودکان که نقش بسزایی در تربیت آن‌ها دارد، اجتناب نمی‌کرد. ایشان همیشه رسیدگی به فرزندان را در اولویت قرار می‌دادند.
سلمان می‌گوید: روزی فاطمه زهرا (س) را دیدم که مشغول آسیاب بود. در این هنگام فرزندش حسین گریه می‌کرد. عرض کردم: برای کمک به شما آسیاب کنم یا بچه را آرام کنم؟ ایشان فرمود: من به آرام‌کردن فرزند اولی هستم، شما آسیاب را بچرخانید.
از نکات بارز حضرت زهرا (س) در تربیت فرزندان سبک عملی تشویق به عبادت بود. مسلماً وقتی والدین الگوی عملی کودکان برای عبادت پروردگار باشند، در آینده و بزرگسالی آن‌ها نیز به تأسی از والدین این راه را پیش خواهند برد. به طور مثال آن حضرت در شب‌های قدر کودکان خود را به بیداری فرا می‌خواند. حضرت در روز بچه‌ها را می‌خواباند تا استراحت کنند و غذای کمتری به آنان می‌داد تا به این گونه زمینه و موقعیت بهتری برای شب زنده‌داری داشته باشند.
از نکات دیگر تربیتی ایشان عدالت در توجه به کودکان بود. روزی امام حسن (ع) نزد پیامبر (ص) آمد و اظهار تشنگی کرد. رسول خدا (ص) برخاست، ظرفی برداشت و از گوسفندی که داخل منزل بود، مقداری شیر دوشید و به امام حسن (ع) داد. فاطمه زهرا (س) به پیامبر (ص) گفت: «گویا حسن برای شما عزیزتر از حسین است.» پیامبر (ص) فرمود: «نه. هر دو برایم عزیز و محبوبند ولی، چون اول حسن تقاضای آب کرد، او را مقدم داشتم.»
این تنها گوشه‌ای از الگو‌های تربیتی و رفتاری حضرت زهرا (س) در کنار نقش‌های دیگر ایشان است که به آن اشاره مختصری شد. معرفی این زندگی پربرکت و درس‌آموز در عصر امروز که عصر گسیختگی عقاید و ایدئولوژی‌هاست، بهترین راه در مسیر به‌دست‌آوردن هدفی روشن برای عده‌ای است که سردرگم و مبهوت هستند، اما در این میان کسانى آمدند و سؤالاتی را مطرح کردند که آیا زندگى حضرت زهرا (س) امروزه مى تواند الگو باشد؟!
در پاسخ باید گفت بهترین الگو برای زنان حضرت فاطمه زهرا (س) است، اما می‌طلبد برای پاسخ به این دست از سؤالات و شبهات، سبک زندگی فاطمی را با زبان روز به عامه مردم رساند تا صفات آن حضرت را درک و به عنوان الگویی صحیح و کامل در زندگی‌های امروزی جاری و ساری کرد. «در روایت داریم اگر علی (ع) نبود، هیچ مردی قابلیت نداشت که در کنار فاطمه (س) قرار بگیرد و در تمامی روی زمین همتراز، همراز و همسری برای فاطمه (س) جز علی بن ابی طالب نبود.»
یک الگوی کامل
محمدعلی مجد فقیهی درباره نقش الگویی حضرت‌فاطمه (س) می‌گوید: حضرت زهرا (س) الگوی برتر تاریخ است و به همین خاطر سرور زنان عالمیان خطاب می‌شوند. واژه الگو برای کسی است که خواهان قرارگرفتن در مسیر است. در این صورت پیامبر اکرم (ص) نیز برای کسی که امید به خدا و آخرت دارد، الگو خواهد بود.
وی با تأکید بر اینکه اگر کسی در زندگی هدف خاصی دارد و نمی‌تواند خود را مغایر با هدفش قرار دهد، بیان می‌کند: وقتی کسی هدف تحصیل علم دارد، نمی‌تواند سلبریتی یا ورزشکار را به عنوان الگو بپذیرد، بلکه یک استاد یا اندیشمند را الگو قرار می‌دهد و بر عکس آن نیز فرد بازیگر هم نمی‌تواند یک اندیشمند را به عنوان الگوی خود قرار دهد. هر کس در زندگی برای الگوگیری باید هدف مشخصی داشته باشد که به تناسب آن الگو را انتخاب کند.
حضرت زهرا (س) در ارتباط خود با خدا از عالی‌ترین نوع معرفت، عبادت و اخلاص برخوردار بود و این می‌تواند برای کسانی که خواهان ارتباط با خدا هستند، اعم از زن و مرد الگو باشد. خدا در قرآن آمنه زن فرعون را الگوی مؤمنین معرفی کرده است، چراکه ایمان، استقامت و تقوا از یک‌سو قرار دارد و از سوی دیگر ما در دنیا در معرض انواع مصیبت و مشکل‌هایی هستیم که هیچ فردی امکان فرار از آن یا حذف آن را ندارد.
شاکر خداوند در مصائب
به گفته مجد فقیهی حداقل‌ترین و بدیهی‌ترین سختی‌ها این است که از جوانی به پیری می‌رسیم، زیبایی ما از بین می‌رود و حتی اگر سالم باشیم، مریض خواهیم شد و در کنار همه این‌ها رنج از دست‌دادن عزیز را خواهیم دید که همین چند مورد از واقعیت زندگی رنج‌آور بوده و برای هر انسانی اجتناب‌ناپذیر و حتمی است.
ما شاهد هستیم بانو حضرت زهرا (س) در زندگی خود با رنج فراوان روبه‌رو می‌شود، اما با این حال هنگام خطبه خوانی در مسجد ابتدا به حمد خدا مشغول است. چنین رفتاری به ما می‌آموزد اگر در زندگی این رنج‌ها سراغمان می‌آید، نباید خدا را مقصر بدانیم، بلکه باید آن را فرصتی برای رشد تلقی کنیم و در هر حالتی خدا را شاکر باشیم.
وی با قرائت این بیت شعر «عاشقم بر قهر و بر لطفش به جد، بوالعجب من عاشقِ این هر دو ضِد» بیان می‌کند: حضرت زهرا (س) این چنین بود و در نهایت ما به حضرت زینب (س) می‌رسیم که در کربلا می‌گوید جز زیبایی ندیدم. این یعنی عالی‌ترین الگویی که هرگز فناپذیر نیست و تا جهان هست این چنین الگویی می‌درخشد.
همسری کامل برای کامل‌ترین مرد
مجد فقیهی بیان این نکته که حضرت زهرا (س) الگوی فوق العاده‌ای در تاریخ است، ادامه می‌دهد: در روایت داریم اگر علی (ع) نبود هیچ مردی قابلیت نداشت که در کنار فاطمه (س) قرار بگیرد و در تمامی روی زمین همتراز، همراز و همسری برای فاطمه (س) جز علی‌بن‌ابی‌طالب نبود. این یعنی در ازدواج هم کفوبودن نکته مهمی است که افراد در اندیشه و اخلاق برای یکدیگر مناسب باشند.
حضرت‌زهرا (س) بهترین برخورد‌ها را با همسر خود دارد. تمام حرف همین است که امیرالمؤمنین امام علی (ع) فرمودند: سوگند به خدا که فاطمه (س) هیچ گاه مرا خشمگین نکرد و در هیچ کاری از من سرپیچی نکردند و من هرگاه به فاطمه (س) نگاه می‌کردم، غم و اندوه از من زدوده می‌شد.
وی بعد دیگر الگوگیری را منوط به این دانست که زن و شوهر در زندگی خانوادگی نباید اسباب خشمگینی یکدیگر را فراهم کنند. الگو همان آیات مطرح شده از جانب خداوند است. پیامبراکرم (ص) بعد از ازدواج، وقتی از علی‌بن‌ابی‌طالب (ع) سؤال کردند فاطمه زهرا (س) را چگونه دیدی؟ فرمود: «نعم العون فی طاعه الله» در مسیر طاعت و بندگی خدا برای من هیچ‌گونه ممانعتی ایجاد نمی‌کرد. پیامبر (ص) آنگاه رو به دخترش فاطمه (س) کرد و پرسید: شوهرت را چگونه یافتی؟ فاطمه (س) گفت: «خیر بعل»؛ او را بهترین شوهر دیدم.
الگویی ماندگار و فناناپذیر
یکی دیگر از مضامین الگوگیری در صحبت‌های این محقق و پژوهشگر مضامین و مفاهیم حدیث کساست که درباره آن بیان می‌کند: وقتی حسنین وارد می‌شوند حضرت زهرا با بهترین ادبیات پاسخ سلام را می‌دهند چنانچه می‌گویند: اَلسَّلامُ عَلَیک یا اُمَّاهْ. فَقُلْتُ: وَ عَلَیک السَّلامُ یا قُرَّةَ عَینی وَ ثَمَرَةَ فُؤادی. سلام بر تو‌ای مادرجان. گفتم و سلام بر تو‌ای نور دیده و میوه دلم که این نشان می‌دهد در سایر تعامل‌ها و روابط نیز مهربانانه با یکدیگر برخورد می‌کردند، در حالی که مادران امروزی حتی در شرایط فعلی پاسخ سلام فرزند خود را نمی‌دهند، اما الگوی بانوی تاریخ این چنین جواب سلام فرزندان خود را می‌دادند یا برای شفای فرزندان خود روزه می‌گرفتند و برای آن اهمیت و اهتمام قائل بودند.
وی با تأکید بر اینکه چنین الگویی هیچ گاه از بین نخواهد رفت، اظهار می‌دارد: حضرت زهرا (س) برای تمام مسلمانان و حتی برای همه بشریت الگو خواهند بود و تاریخ چنین الگویی را هرگز کهنه نمی‌سازد، چراکه ما هنوز به چنین موردی نرسیدیم و همچنان در چنین ارتفاع فرهنگی قرار نگرفتیم که فاطمه زهرا را الگو قرار دهیم.
حجاب در سیره زندگی حضرت زهرا (س)
حجاب در سیره زندگی حضرت زهرا (س) بسیار مهم است چنانچه از سر تا پا پوشیده بودند و این چنین در میان جمعی از زنان مهاجر و انصار صحبت کردند در حالی که این روز‌ها کمتر به بطن چنین رفتاری پرداخته می‌شود.
ساده‌زیستی بعد دیگر سیره زندگی حضرت زهرا (س) است که این محقق به آن اشاره داشته و بیان می‌کند: باید از تجملات دوری کرد. تجملات خوب است، اما نه به قیمت اینکه به همسر فشار وارد شود. حضرت امیر (ع) خود گردنبند تهیه می‌کرد، اما در اجبار برای تهیه قرار نمی‌گرفتند، چراکه در واقع هر دو نفر یکدیگر را در فشار قرار نمی‌دادند. حضرت امیر در خانه به حضرت زهرا کمک می‌کردند که این بسیار مهم است.
استقبال از یکدیگر و مودتی که بین حضرت زهرا (س) و حضرت امیر (ع) وجود داشت تا همیشه می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. فقیهی مجد روایتی در این زمینه بیان کرده و توضیح می‌دهد: ما در روایت داریم یک روز صبح امیرالمؤمنین (ع) به فاطمه (س) گفت: آیا چیزی در منزل هست بخوریم؟ فاطمه (س) گفت: سوگند به کسی که پدرم را به نبوت و تو را به وصایت برگزید چیزی در منزل نیست تا برای شما آماده کنم و دو روز است که چیزی در منزل نبوده است مگر کمی که آن هم تو را بر خود و حسن و حسین مقدم داشتم.
امام علی (ع) گفت:ای فاطمه! چرا نگفتی تا چیزی برای شما تهیه کنم؟ فاطمه (س) گفت: یا اباالحسن! من از خداوند شرم دارم که شما را به آنچه توان نداری وادار کنم. چون می‌دانستم توانایی خرید چیزی را نداری درخواستی نکردم. وی در خاتمه تأکید کرد: عمل به شاخصه‌های سبک زندگی حضرت زهرا (س) بی‌تردید موجب استحکام بنیان خانواده می‌شود.
